quang cao
  Dịch vụ
  Tin tức - dịch vụ
  Tin tức trong ngành
  Hỗ trợ trực tuyến
Phụ trách Dự án
  Thống kê truy cập
Online
Visited
quang cao
  ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ KHÍ KHÔ

ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ KHÍ KHÔ ĐỂ BẢO QUẢN XE ÔTÔ DI TÍCH CỦA CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH
                                               Đỗ Đức Huỳnh
                                                       Phòng Bảo quản Di tích
 
Cùng với sự phát triển kinh tế của đất nước, những tiến bộ về khoa học- kỹ thuật và công nghệ mới đã được ứng dụng vào các hoạt động rộng rãi để phát triển kinh tế và phục vụ các yêu cầu của đời sống xã hội. Đối với các hoạt động của bảo tàng và di tích, việc áp dụng các tiến bộ kỹ thuật và công nghệ mới đang rất được chú ý, đặc biệt là trong lĩnh vực bảo quản di tích và tài liệu hiện vật. Trong những năm qua, công tác bảo quản luôn là vấn đề được Khu Di tích Chủ Tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch quan tâm hàng đầu bởi giá trị lịch sử của di tích, bởi những đặc điểm về kiến trúc về tài liệu hiện vật cũng như về môi trường tồn tại của các di tích và hệ thống tài liệu hiện vật. Do vậy, ngoài việc đảm bảo nghiêm ngặt quy trình bảo quản phòng ngừa, bảo quản thông thường cho các di tích và tài liệu hiện vật, việc ứng dụng công nghệ mới và các tiến bộ kỹ thuật vào công tác bảo quản cũng rất được chú trọng ứng dụng. Một trong những thành công ban đầu đó chính là ứng dụng kết quả công nghệ khí khô vào việc bảo quản xe ô tô di tích của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch. Chúng tôi xin trình bày tóm tắt quá trình ứng dụng và kết quả đạt được để các bạn đồng nghiệp cùng tham khảo.


1) Những đặc tính lý, hoá cần quan tâm đối với hiện vật là:
Một là: Xe ô tô di tích của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sử dụng là những hiện vật thể khối, có kích thước lớn và trọng lượng cũng không nhỏ, do vậy việc bảo quản theo các hình thức thông thường như đặt trong các tủ "chân không" là không có tính khả thi. Hơn nữa trong điều kiện để phục vụ khách tham quan thường xuyên, việc bảo quản theo hình thức đóng kín là không đáp ứng được yêu cầu phục vụ.
Hai là: Xe ô tô di tích của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sử dụng là loại hiện vật đa chất liệu, có thể thống kê các chất liệu cơ bản như: kim loại, cao su, kính, vải, da, nhựa, đồi mồi; Riêng chất liệu kim loại cũng không đồng nhất mà cũng nhiều kim loại khác nhau như: sắt, đồng, hợp kim nhôm, Inốc, chì... do vậy, việc tổ chức bảo quản hiện vật này theo lý thuyết bảo quản theo chất liệu cũng không thể thực hiện được.
2) Quá trình bảo quản và việc ứng dụng công nghệ khí khô vào bảo quản xe ô tô của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch.
Sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời (02/9/1969), những xe ô tô của Bác đã sử dụng được giữ lại trạng thái nguyên trạng (tức là xe đang hoạt động được) trong các gara vốn có từ trước và được gìn giữ như những xe chờ hoạt động chứ chưa được bảo quản là các hiện vật di tích. Năm 1972, khi đế quốc Mỹ tiến hành cuộc chiến tranh bằng B52 đánh phá huỷ diệt Thủ đô Hà Nội và các thành phố, hải cảng ở miền Bắc thì những xe ô tô di tích này cũng được đưa đi bảo quản ở các hang đá tại các địa điểm sơ tán. Sau Hội nghị Paris (1973) những xe ô tô này cùng với các tài liệu hiện vật khác được đưa trở về Khu di tích Phủ Chủ tịch, và được bảo quản, bảo dưỡng tại các ga ra vốn có từ trước.
Năm 1977, với sự giúp đỡ của Bộ Quốc phòng, Cục Xe máy đã giao nhiệm vụ cho Nhà máy Z157 nhiệm vụ bảo dưỡng tổng thể các xe ô tô di tích của Chủ tịch Hồ Chí Minh để đưa vào bảo quản với giá trị là những hiện vật di tích. Trong hơn 3 tháng thực hiện, các chuyên gia kỹ sư và công nhân của Nhà máy Z157 đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ này, xe ô tô di tích được đưa vào bảo quản trong trạng thái không hoạt động và được bảo vệ bảo dưỡng theo phương pháp kỹ thuật xe máy chứ chưa đúng theo nguyên tắc bảo quản hiện vật di tích. Năm 1979, chiến tranh biên giới phía Bắc nổ ra, theo chủ trương của cấp trên, toàn bộ tài liệu hiện vật của Chủ tịch Hồ Chí Minh bao gồm cả các xe di tích được chuyển vào thành phố Hồ chí Minh để đảm bảo an toàn, Lữ đoàn 144 của Bộ Quốc phòng và Cục Cảnh vệ Bộ Công an được giao nhiệm vụ di chuyển những tài sản đặc biệt này.
Đến năm 1990, sau khi Bảo tàng Hồ Chí Minh Trung ương được khánh thành, các xe ô tô di tích là một trong số các hiện vật cuối cùng được chuyển từ thành phố Hồ Chí Minh ra Hà Nội, và được đưa vào các gara như cũ. Sau đó việc bảo dưỡng các xe ô tô di tích được tiến hành, nhưng không làm quy mô như lần trước mà chỉ bảo dưỡng chủ yếu là: chống mốc, chống rỉ, phần nào khắc phục tình trạng lão hoá của các chi tiết chất liệu là nhựa, cao su và vải. Lần đầu tiên các gara cũ được cải tạo thành kho tạm để sử dụng bảo quản, các thiết bị giúp cho việc bảo quản ban đầu chỉ là hệ thống quạt điện để làm giảm bớt nhiệt độ trong kho vào ban ngày. Vào năm 1992, các kho bảo quản ô tô được nâng cấp hơn và được lắp hệ thống điều hoà và hút ẩm, nhưng không có hệ thống thông gió thường xuyên. Có thể nói việc ứng dụng các thiết bị điều hoà hút ẩm vào bảo quản các xe ô tô di tích vào thời điểm đó là một cố gắng và cũng là một tiến bộ rất đáng kể để giữ gìn lâu dài các di tích của Bác Hồ để lại.
Sau một vài năm áp dụng phương pháp này, qua nghiên cứu hiện vật chúng tôi thấy rằng: Với đặc điểm lý hoá của một hiện vật đa chất liệu như xe ô tô di tích của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nếu chỉ đơn thuần bảo quản bằng hệ thống điều hoà không khi và máy hút ẩm cục bộ là chưa đạt những yêu cầu mong muốn, cụ thể là:
+ Sử dụng hệ thống điều hoà, có thể đáp ứng được yêu cầu giảm nhiệt độ trong kho, nhưng không thể có một nhiệt độ thích hợp cho mọi chất liệu. Do vậy, dẫn đến hiện tượng nhiệt độ thích hợp cho chất liệu này thì lại không thích hợp được với chất liệu khác.
+ Sử dụng hệ thống điều hoà, nếu dùng liên tục sẽ tạo ra độ lạnh quá sâu, nếu tắt mở liên tục sẽ gây sự thay đổi nhiệt độ đột ngột nhiều lần gây ảnh hưởng rất lớn đến độ an toàn của hiện vật và không thuận lợi cho cán bộ làm công tác bảo quản.
+ Sử dụng hệ thống điều hoà tuy có kết hợp với việc sử dụng máy hút ẩm cục bộ nhưng hiệu quả không tương ứng bởi vì có khi nhiệt độ xuống thấp, nhưng độ ẩm vẫn cao dễ gây ra hiện tượng tạo "sương" rất bất lợi cho việc bảo quản hiện vật.
Với thực tế trên, với mong muốn đảm bảo an toàn và bảo ở mức tốt nhất cho các xe ô tô di tích của Chủ tịch Hồ Chí Minh, năm 1999, Khu Di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch đã phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu nhiệt đới Việt - Nga thuộc Bộ Quốc phòng đã tiến hành nghiên cứu, thử nghiệm và ứng dụng công nghệ khí khô - thiết bị MUNTERS vào bảo quản các xe ô tô di tích của Bác Hồ. Sau một số năm thực hiện, chúng tôi cho rằng việc ứng dụng công nghệ khí khô - thiết bị MUNTERS đã cho một kết quả tốt đẹp có thể nói là thành công bước đầu ở một số kết quả sau đây:
+ Công nghệ khí khô - thiết bị MUNTERS là công nghệ tiên tiến đã được sử dụng khá phổ biến ở các nước công nghiệp phát triển. Cơ chế hoạt động của thiết bị này là theo nguyên tắc trao đổi ẩm, tạo ra môi trường bảo quản gần với môi trường sống vốn có của hiện vật. Thực hiện việc trao đổi ẩm ở môi trường và trong kho theo qui trình giữ khô và thích ứng do vậy đảm bảo cho độ ẩm thích hợp cho môi trường bảo quản ổn định là 50%RH thường xuyên.
+ Việc khử ẩm khi sử dụng công nghệ khí khô - thiết bị MUNTERS theo nguyên lý sử dụng vật liệu hút ẩm, không lệ thuộc vào việc làm lạnh để giữ nhiệt độ nên không gây ra hiện tượng "tạo sương" không làm ảnh hưởng đến việc bảo quản hiện vật. Đồng thời sử dụng thiết bị này việc thay đổi nhiệt độ để đảm bảo độ ẩm cần thiết diễn ra ở tần suất không cao, tránh được sự thay đổi nhiệt độ đột ngột nhiều lần trong ngày, hạn chế sự tác động xấu tới hiện vật di tích.
+ Sử dụng công nghệ khí khô - thiết bị MUNTERS còn có những thuận lợi trong sử dụng là: khả năng tự động cao, điều chỉnh tắt mở bằng cảm ẩm khá chính xác. Hệ thống được trang bị thiết bị chống quá tải đảm bảo an toàn tuyệt đối cho cả kho và cả thiết bị. Việc vận hành và bảo trì đơn giản và thuận lợi.
Để chứng minh cho kết quả này chúng tôi xin đưa ra con số thống kê để đối chiếu so sánh.
Biểu 1: Độ ẩm trung bình của các tháng trong năm tại kho bảo quản không dùng hệ thống khí khô - thiết bị MUNTERS. Có dùng máy điều hoà ổn định nhiệt độ từ 20oC đến 22oC.
Thời gian (tháng)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Gía trị độ ẩm trung bình
             (%RH)
80
84
88
87
83
81
80
85
85
85
81
81
 
Biểu 2: Độ ẩm trung bình của các tháng trong năm tại kho bảo quản có sử dụng hệ thống khí khô - thiết bị MUNTERS trong điều kiện nhiệt độ ổn định từ 20oC đến 22oC.
Thời gian (tháng)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Giá trị độ ẩm trung bình (%RH)
50
53
54
52
53
52
48
47
47
46
45
46
3) Một vài kiến nghị:
Một là: Việc ứng dụng công nghệ khí khô - thiết bị MUNTERS được áp dụng ở Khu Di tích Phủ Chủ tịch cũng đã khá lâu, nhưng việc tổng kết đánh giá và đưa ra những kết luận khoa học chính thức chưa được thực hiện. Chúng tôi cho rằng đã đến lúc Khu Di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch cùng Trung tâm Nghiên cứu nhiệt đới Việt - Nga thuộc Bộ Quốc phòng cần phải phối hợp tổ chức Hội thảo đánh giá việc ứng dụng công nghệ này để đưa ra những kết luận khoa học cần thiết nhằm mở rộng việc ứng dụng công nghệ mới này đối với các hệ thống khu di tích và rộng hơn là cho hệ thống các bảo tàng ở nước ta.
Hai là: Cần phải nghiên cứu, thử nghiệm để có đủ cơ sở khoa học áp dụng cùng một lúc các thiết bị khác nhau cho một không gian trưng bày (ví dụ kho ô tô di tích chẳng hạn) không chỉ sử dụng thiết bị ổn định nhiệt độ, điều chỉnh độ ẩm và còn sử dụng các thiết bị chiếu sáng sạch, các thiết bị tiêu diệt nấm mốc và các vi khuẩn có thể gây tác hại cho các xe ô tô di tích và các tài liệu hiện vật khác đang được trưng bày trong các nhà di tích tại Khu Di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch.